|
Historia
Miasta
W całości zaczerpnięta ze strony Urzędu Miasta
http://www.siedlce.um.gov.pl/miasto/wit_historia.cfm
Historia Siedlec sięga ponad 455 lat. Pierwsza
wzmianka o mieście pochodzi z 1448 r. Teren, na którym
leżą obecnie Siedlce, stanowił niegdyś najbardziej na północ
wysuniętą część małopolskiej ziemi łukowskiej i wraz z nią
wchodził w skład województwa sandomierskiego, a od 1474
r. do lubelskiego.
Ten stan przynależności terytorialnej zachował się do
III rozbioru Polski. Tak więc ta najbardziej na północ
wysunięta część ziemi łukowskiej graniczyła od zachodu wzdłuż
rzeczki Muchawki z ziemią czerską i liwską. Od północy
i wschodu Liwiec stanowił granicę z Podlasiem. Ten mało
dostępny zakątek w widłach rzek Muchawki i Liwiec, położony
był z dala od głównych szlaków komunikacyjnych. W
średniowieczu tak szlak "Podlaski", prowadzący od
Gdańska przez Łomżę, Węgrów, Drohiczyn do Łukowa i dalej do
Lublina, jak i "Warszawski" łączący Warszawę z
Litwą i wiodący przez Stanisławów, Liw, Węgrów, Sokołów,
Wysokie, Drohiczyn i Brześć, omijały pierwotnie Siedlce od
północy.
W połowie XV w. doszło do powstania drogi
prowadzącej z Węgrowa przez Chodów, Siedlce i dalej
biegnący do Łukowa w rezultacie czego został zmieniony
szlak "Podlaski". W końcu XVII w. coraz
większego znaczenia nabierała droga z Warszawy do Brześcia
przez Siedlce. W drugiej połowie XVIII w. była już
traktem głównym, gdy tymczasem dawny trakt "Warszawski" miał znaczenie drugorzędne.
Na ukształtowanie przestrzenne dzisiejszych Siedlec
miały najważniejszy wpływ cztery czynniki: powstanie wsi
Siedlce, lokacja miasta na prawie magdeburskim w 1547
r. przez króla Zygmunta I Starego, założenie
rezydencji magnackiej i włączenie okolicznych wsi lub ich
części w granice administracyjne miasta (Piaski Zamiejskie, Piaski Starowiejskie, Roskosz,
część majoratu Starawieś i część majoratu
Golice).
Układ przestrzenny wsi Siedlce ostatecznie ukształtował
się w II połowie XV w. dając podstawę do rozwoju
większych jednostek osadniczych. W I połowie XVI w.
układ przestrzenny wsi składa się z dwóch niezależnych
elementów: wsi starego pochodzenia oraz wsi nowej założonej
w 1503 r. przez Daniela Siedleckiego zwaną "Nova
Siedlcza", związanych ze sobą wybudowanym między nimi w
1530 r. pierwszym kościołem. Miasto erygowano dokumentem
lokacyjnym na prawie magdeburskim, wydanym przez Zygmunta I
Starego 15 stycznia 1547 r. Fakt ten był najważniejszym
czynnikiem rozwoju przestrzennego miasta. Spowodował bowiem
przekształcenie rozproszonego i niezbyt silnie powiązanego
zespołu osadniczego w jednorodny układ przestrzenny,
rozpoczynając od jego centrum.
Rozplanowanie urbanistyczne nowopowstałego miasta,
składało się z trzech części:
-
miasta,
-
zespołu dworskiego
-
i Starej Wsi.
Strukturę przestrzenną Siedlec z końca XVIII w.
cechuje już przejrzystość, regularność i jedność
kompozycji architektonicznej, co wskazuje na planową
przebudowę miasta. Przemiany te zachodziły w kilku etapach,
przy czym dwie wydają się być najważniejsze. Pierwsza wiąże
się z Kazimierzem Czartoryskim a druga z
działalnością hetmanowej Aleksandry Ogińskiej. Zakres
prowadzonych przez nich prac przebudowawczych był ogromny i
przyczynił się do całkowitej zmiany urbanistycznego i
architektonicznego układu Siedlec, szczególnie za
A. Ogińskiej.
Układ przestrzenny centrum miasta uporządkował jednak
K. Czartoryski, przy okazji pożaru, który strawił część
miasta w 1692 r. Wytyczył nowy kształt rynku oraz
przyległych ulic. To uporządkowanie pozwoliło na dalszą
planową rozbudowę centrum i jego obrzeży w XVIII w.
Wyjątkowe znaczenie A. Ogińskiej wynika przede
wszystkim z jej działalności inwestycyjnej w zespole
pałacowym, polegającej na jego gruntownemu przekształceniu.
Obszar pałacowy został powiększony w kierunku północnym o park
i ogród sentymentalny.
Wiek XIX to okres dynamicznego rozwoju miasta. Złożyło się na to
funkcjonowanie miasta jako ośrodka administracyjnego. Siedlce
były kolejno siedzibą władz cyrkularnych - Kreisamt
(1795-1809) w zaborze austriackim, stolicą departamentu
(1810-1815) w Księstwie Warszawskim, stolicą województwa
podlaskiego (1815-1837) i dwukrotnie siedzibą władz
gubernialnych (1837-1844 i 1867-1912), powiatowych (1844-1866
i 1913-1915) w zaborze rosyjskim oraz siedzibą władz
powiatowych - Kreisamt (1915-1918) w Generał-Gubernatorstwie
Warszawskim podczas pierwszej okupacji niemieckiej. Drugim
ważnym czynnikiem wpływającym na rozwój Siedlec było położenie
na skrzyżowaniu dróg. Znaczenie miasta wzrosło, dzięki
przeprowadzeniu przez nie traktu bitego
Warszawsko-Brzeskiego (1818-1820) i wybudowaniu linii
kolejowych łączących Siedlce z Warszawą
(1866), Brześciem (1867), Małkinią (1887) i Czeremchą
(1906).
Druga połowa XIX w. to okres dynamicznego
wzrostu liczby mieszkańców. 50 % ogółu mieszkańców
Siedlec stanowili Żydzi, w których rękach koncentrował się
handel i rzemiosło. Znaczny odsetek stanowili Rosjanie -
głównie urzędnicy carskiej administracji. Do połowy XIX
w. Siedlce rozwijały się zasadniczo w ramach układu
przestrzennego jaki wytworzył się do końca XVIII w.,
przy czym zwiększenie się ludności spowodowało zagęszczenie
zabudowy i jej przekształcenie z parterowej na dwu- i
trzykondygnacyjną. Gruntownej zmianie uległ układ przestrzenny
zachodniej części miasta za przyczyną traktu brzeskiego
wytyczonego przez ul Różnieckiego (obecnie J.
Piłsudskiego), budowie więzienia oraz założeniu wałów
fiskalnych (miejskich) wokół miasta. Wprowadzenie wałów
ograniczyło rozwój przestrzenny Siedlec na około 50
lat. Zapoczątkowany po 1840 r. ruch budowlany
przerwał pożar miasta z 1854 r., który strawił około
45% zabudowy miejskiej.
W drugiej połowie XIX w. rozbudowa miasta
została skierowana na południe w związku z przeprowadzoną w
latach 1866-1867 koleją i kolejnym pożaremw roku
1865, który pochłonął przeszło 100 domów w centrum.
Spowodował on opracowanie nowej regulacji planu miasta i
połączenia dworca projektowanej kolei z miastem. Nowa
dzielnica połączona została ze śródmieściem ul. Alejową
(obecnie J. Kilińskiego), która harmonijnie łączyła obie
części miasta. Miasto Siedlce od nadania praw miejskich
w 1547 r. do 1807 r. było własnością prywatną
początkowo rodu Gniewoszów Siedleckich, w pierwszej połowie
XVII stanowiło własność Olędzkich, a od drugiej
połowy tegoż wieku do początku XIX w. przeszło w
posiadanie rodu Czartoryskich i spokrewnionego z nim
rodu Ogińskich. Po śmierci A. Ogińskiej w 1798 r. dobra
siedleckie w drodze spadku przypadły rodzinie
Czartoryskich, którzy w 1807 r. wymienili je z rządem
austriackim na dobra państwowe na LubelszczyĽnie. Od tej pory
miasto przestało być własnością prywatną.
Na przełomie XIX i XX w. miasto rozszerzyło swe granice przede wszystkim w kierunku
zachodnim. Było to związane z dynamicznym rozwojem
urbanistycznym i gospodarczym grodu. Szybki rozwój przedmieść
ułatwiał starania władz miejskich o przyłączenie ich do granic
administracyjnych.
W 1907 r. powiększono znacznie obszar miasta o przedmieścia:
Stara Wieś prywatna, poduchowna, kolonia Aleksandrówek,
majorat Stara Wieś i dwór Napoleona Jasińskiego.
W przeddzień wybuchu I wojny światowej Siedlce
liczyły ponad 30.000 mieszkańców. Rozwój miasta
przerwał wybuch I wojny światowej. Siedlce w latach
II Rzeczypospolitej były miastem powiatowym w
województwie lubelskim oraz siedzibą władz powiatowych i
miejskich. Miasto, położone w północnej części województwa
lubelskiego, przy ważnych szlakach komunikacyjnych z zachodu
na wschód i z północy na południe, miało dobre połączenie z
Warszawą, Brześciem, Białymstokiem,
Sokołowem Podlaskim, Węgrowem, Łukowem, Lublinem, i
Garwolinem.
W latach międzywojennych Siedlce stały się ważnym
węzłem komunikacyjnym, administracyjnym, handlowym,
rzemieślniczym, kulturalnym, a zarazem największym rynkiem
pracy na Podlasiu. Miasto było również ważnym ośrodkiem
oświatowym z dobrze rozwiniętym publicznym szkolnictwem
średnim ogólnokształcącym i zawodowym. Tutaj ogniskowało się
życie społeczno-polityczne regionu, tu mieściły się regionalne
kierownictwa partii politycznych i stowarzyszeń społecznych,
redakcje prasy podlaskiej, związków zawodowych tak polskich
jak i żydowskich. Miasto w owym okresie było ważnym centrum
kultury żydowskiej. Siedlce nie były miastem przemysłowym, ale
za to miały rozwinięte małowarsztatowe rzemiosło (krawiectwo i
szewstwo). Przemysł siedlecki ograniczał się do kilku drobnych
fabryczek. Dużo prężniej rozwijał się handel. Miasto w
omawianym okresie stało się ważnym punktem wymiany towarowej w
regionie.
W okresie międzywojennym miasto rozbudowuje się przede
wszystkim w kierunku północnym, gdzie wykształca się dzielnica
mieszkaniowa o zabudowie jednorodzinnej zwana "Nowe Siedlce".
Mniej intensywniej rozbudowywały się Siedlce w innych
kierunkach. We wschodniej części powstała dzielnica Robotnicza
z ulicami Kazimierzowską, Ogińskich, Królowej Jadwigi,
Topolową, Lipową, Staszica i innymi. Na zachodnich krańcach
miasta w dolinie rzeki Muchawki, między szosą warszawską a
terenem zwanym "Gęsim Borkiem", powstała w 1927 r.,
obok huty szkła, kolonia robotnicza im. Bolesława
Limanowskiego. W 1931 r. obszar miasta powiększono o Starą
Wieś. Tuż przed wybuchem II wojny światowej Siedlce liczyły
41.294 mieszkańców, z czego 37%
stanowili Żydzi.
II wojna światowa spowodowała prawie 50%-owe
zniszczenie miasta. Najbardziej ucierpiało centrum,
zwłaszcza w rejonie dworca kolejowego, w gruzach legł
Ratusz Miejski "Jacek", poważnie uszkodzony został pałac
Ogińskich. Liczba mieszkańców w lipcu 1944 r. spadła do
27.584 osób. Po wojnie Siedlce były miastem powiatowym
w województwie lubelskim a następnie warszawskim. W 1975
r. zostały stolicą nowoutworzonego województwa
siedleckiego, co zbiegło się z powstaniem dużych zakładów
przemysłu ciężkiego, elektromaszynowego, dziewiarskiego i
przetwórstwa owocowo-warzywnego. Miasto rozwinęło się nie
tylko gospodarczo, ale także rozbudowało infrastrukturę
mieszkaniową i kulturalno-oświatową. W 1969r. powstała
Wyższa Szkoła Nauczycielska, obecnie Akademia Podlaska. W
1999r. rozpoczęła działalność Wyższa Szkoła Finansów i
Zarządzania. Obecnie od 1999r. Siedlce są miastem na
prawach powiatu w województwie mazowieckim.
Przedstawione informacje
na tej stronie zaczerpnięto ze strony UM Siedlce
Najlepsze
strony Siedlec
|